Rektorzy apelują o walkę z nieetycznymi praktykami w nauce

Nic nie zwalnia badaczy i organizacji reprezentujących środowiska naukowe z troski o przestrzeganie fundamentalnych zasad etycznych w prowadzeniu badań i publikowaniu ich efektów – napisano w stanowisku Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP).

„Z głębokim niepokojem obserwujemy rozwój zjawiska tzw. paper mills – zorganizowanych systemów umożliwiających manipulację danymi naukowymi oraz masową produkcję nierzetelnych publikacji. Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich stanowczo potępia wszelkie praktyki naruszające integralność badań naukowych i podważające zaufanie do nauki” – czytamy w dokumencie KRASP w sprawie przestrzegania zasad etyki w badaniach naukowych i upowszechniania ich wyników.

Jego autorzy podkreślili, że „nic nie zwalnia badaczy i organizacji reprezentujących środowiska naukowe z troski o przestrzeganie fundamentalnych zasad etycznych w prowadzeniu badań i publikowaniu ich efektów”.

W stanowisku zaznaczono, że ostatnio pojawia się wiele niepokojących zjawisk, „które nakazują w sposób zasadniczy przeciwstawić się przypadkom naruszenia norm etycznych w nauce”.

Nieetyczne praktyki w nauce – KRASP apeluje o pilną reakcję i wprowadzenie nowych zasad ewaluacji

Niepokój KRASP budzą m.in. tzw. papiernie (z ang. paper mills, czyli fabryki artykułów naukowych), czasopisma drapieżne, zatrudnianie zagranicznych pracowników z dużą liczbą publikacji bez analizy ich rzeczywistego dorobku albo nieetyczne praktyki zapewniania sobie wysokiego poziomu cytowania. Zdaniem rektorów te „niegodne praktyki wymagają pilnej reakcji ze strony środowiska naukowego”.

„Apelujemy do uczelni, ażeby działające w tych jednostkach komisje, rzecznicy ds. wartości akademickich, podjęli postępowania – zgodnie z zapisami Kodeksu Dobre praktyki w szkołach wyższych i Kodeksu Etyki Pracownika Naukowego – mające na celu ocenę tego typu nietycznych działań” – napisano w stanowisku. Jego autorzy zauważyli, że konieczne jest podjęcie nie tylko kolejnej dyskusji, ale konkretnych działań, zwłaszcza w rzeczywistości „naznaczonej przez wpływ na badania naukowe sztucznej inteligencji (AI)”.

KRASP zaapelowała również do ministra nauki i szkolnictwa wyższego o pilne opracowanie i wprowadzenie nowych zasad ewaluacji i wyraziła nadzieję, że nowe zapisy, „jeśli nie wykluczą, to przynajmniej ograniczą do minimum nieetyczne praktyki w ocenie dyscyplin naukowych”. Rektorzy przypomnieli, że wielokrotnie sygnalizowali, że dotychczasowe zasady „skłaniają do działań patologicznych”.

Prezydium KRASP omawia działania mające na celu eliminowanie nierzetelnych praktyk publikacyjnych i badawczych

Działania zmierzające do zachowania wysokich standardów w nauce, eliminowania nierzetelnych praktyk publikacyjnych i badawczych oraz skłaniających do nich zasad ewaluacji Prezydium KRASP omawaiło na posiedzeniu 30 stycznia.

Drapieżne czasopisma są nastawione na zysk, żądają bardzo wysokich opłat za publikację artykułów i nie dbają o rzetelne procedury recenzenckie. Proces recenzji pracy naukowej w takim magazynie trwa zwykle kilka dni, podczas gdy w renomowanych czasopismach naukowych od złożenia artykułu do jego ukazania się mija niekiedy ponad rok. Tak długi czas wynika z ogromnej liczby nadsyłanych do wydawnictw artykułów i niewielkiego grona ekspertów gotowych je recenzować. Rzetelni recenzenci nie dopuszczają do publikowania treści pseudonaukowych, sprzecznych z zasadami prawdziwości i użyteczności nauki. Czasopisma drapieżne o to nie dbają.

Fabryki artykułów naukowych, czyli tzw. papiernie (ang. paper mills) to grupy osób i firmy, które tworzą publikacje na żądanie na podstawie sfałszowanych i zmanipulowanych danych oraz plagiatów cudzych prac. Niektórzy badacze stosują takie praktyki, by zwiększyć liczbę swoich publikacji i cytowań. Papiernie za opłatą „produkują” artykuły i oferują dopisywanie ich współautorów.(PAP)

abu/ agt/